Siyasi çəkindirmə də bir yerə qədərdir| Belarus nüvə potensialını geri qaytara biləcəkmi? (II HİSSƏ)

Birləşmiş Ştatlar və Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı (NATO) Rusiyanın yeni təhlükəsizlik zəmanətləri ilə bağlı maksimalist təkliflərini proqnozlaşdırdıqdan sonra, prezident Vladimir Putin “hərbi-texniki cavab” veriləcəyini vəd edib. Rusiya hərbi ekspert icmasının bəziləri bu cavab tədbirlərinə Belarus torpaqlarında nüvə silahının yerləşdirilməsini əhatə edə biləcəyini irəli sürdülər, bu, şübhəsiz ki, Rusiya-Belarus Birlik Dövlətinin yaxınlarda təsdiq edilmiş yeni Hərbi Doktrinasına, eləcə də dəyişdirilmiş Belarus konstitusiyasına əsasən icazə verilir. Rusiya hərbi mütəxəssisləri artıq belə bir siyasətin həyata keçirilməsi yollarını təklif etməyə başlayıblar.

1991-ci ilin noyabrında Sovet İttifaqının dağılması ərəfəsində Belarus Sovet Sosialist Respublikasında (SSR) “Topol” strateji raket kompleksi üçün 81 nüvə başlığı və 1120-yə yaxın taktiki döyüş başlığı yerləşdirilmişdi. Lakin 1997-ci ilə qədər bütün bu silahlar və buraxılış qurğuları çıxarıldı və əlaqədar raket bölməsi ləğv edildi. Əlbəttə ki, bu, xüsusi miras qalmış sistemlər geri qayıtmayacaq. Bununla belə, Rusiyanın nüvə silahlarının Belarusa yenidən yerləşdirilməsi mümkündür.

Keçən ilin sonunda Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenko qeyd edib ki, ölkəsinin ərazisində əvvəllər “Topol” raketlərinin yerləşdiyi bütün ərazilər, biri istisna olmaqla, tam qorunub saxlanılıb və hələ də istifadəyə hazırdır. Lakin bu, onun hökumətinin on ildən çox əvvəl verdiyi bəyanatlarla ziddiyyət təşkil edir. 2007-ci ildə Belarusun keçmiş müdafiə naziri Pavel Kozlovski demişdi ki, texniki nöqteyi-nəzərdən Belarusda vaxtilə Sovet dövründə olan hər şey məhv edilib: “Mən nüvə silahları üçün infrastrukturu nəzərdə tuturam. Belarus öz-özünə belə obyektlərə ev sahibliyi edə bilməz”. Buna baxayaraq, MGIMO-nun Hərbi Tədqiqatlar Mərkəzinin eksperti Aleksandr Mixaylovski, Rusiyanın strateji raketlərinin Belarusa köçürülməsinin zəruri ola biləcəyini və bunun üçün yeni “Yars” və “Topol-M” mobil strateji komplekslərinin cəlb oluna biləcəyini deyir. Bununla belə, o, əlavə edir ki, bu, maliyyə cəhətdən ağır olacaq, çünki Rusiya ilk növbədə bu təkərli raket buraxılış sistemləri üçün yeni infrastruktur, anbarlar, kamuflyaj və mühafizə tədbirləri, hava hücumundan müdafiə, eləcə də təhlükəsizlik sistemlərini inkişaf etdirməli və ya qurmalı olacaq.

Digər variant isə Belarusun mövcud potensialından istifadə etməkdir. Belarusda nəzəri olaraq nüvə başlığı ilə silahlana bilən bir neçə artilleriya və raket sistemi var. Bunlara Sovet istehsalı olan 2S5 “Qiasint-S” 152 millimetrlik özüyeriyən artilleriya qurğusu və Sovet dövründən qalma OTR-21 “Toçka” Operativ Taktiki Raket Kompleksi daxildir. Belarus, həmçinin kiçik (1-200 kiloton) nüvə başlığı daşıya bilən 2A36 “Qiasint-B” yedəkdə daşınan silahlara da malikdir. Belə bir variant Belarus sistemlərində və ya potensial nüvə daşıyıcılarında lazımi dəyişiklikləri tez bir zamanda etmək üçün Rusiya sənayesinin siyasi iradəsi və texniki hazırlığını tələb edəcək.

Hərbi elmlər doktoru Konstantin Sivkov və istefada olan polkovnik Viktor Baranetsin nəzərdən keçirdiyi növbəti ehtimal “İsgəndər-M” raketlərinin Belarusa yerləşdirilməsidir. Bu silahlar nüvə başlığı daşıyan raketləri buraxa bilər və əgər Belarusda yerləşdirilsə, demək olar ki, Polşadakı bütün hədəfləri vura bilər (500 kilometr məsafəyə malikdir). Lukaşenko açıq şəkildə bildirdi ki, Minsk Rusiyadan qərb və cənub istiqamətlərində yerləşdirmək üçün “İsgəndər-M” taktiki raket komplekslərinin bir neçə bölməsini almaq istəyir. Ola bilsin ki, Belarus liderinin nüvə silahının yerləşdirilməsinin mümkünlüyü ilə bağlı əvvəllər söylədiyi və “İsgəndər”ləri istəməklə bağlı fikirlər bu bəyanatla əlaqədar olub.

Rusiya mətbuatında səslənən dördüncü variant ən real ola bilər. 2020-ci ildən Belarusda prezident seçkilərindən sonra etirazlar və sərhəddəki gərginlikdən sonra Rusiyanın Tu-160 strateji bombardmançıları və Tu-22M3 uzaqmənzilli bombardmançı təyyarələri müntəzəm olaraq Belarusun qərb sərhədlərində patrul xidmətinə başlayıblar. Rusiya nüvə triadasının əsas hissəsi olan aviasiya aktivlərinin (məsələn, Tu-22M3) Belarus üzərində bu müntəzəm görünüşü onların yaxın gələcəkdə daimi yerləşdirilməsinin xəbərçisi ola bilər. Bu ehtimalı, məsələn, Belarus parlamentinin beynəlxalq məsələlər və milli təhlükəsizlik komissiyasının sədr müavini Andrey Rusakoviç da səsləndirib. Bu ssenarinin ağlabatanlığına əlavə olaraq, Sovet dövründə Tu-22M təyyarələrinin Belarus SSR-in Baranoviç şəhərində yerləşdirilməsi faktı da var.

Rusiya Kalininqradda “İsgəndər” raket komplekslərinin peyda olması təcrübəsini təkrarlaya bilər. 2007-ci ildən bəri Moskva Avro-Atlantik ölkələri “İsgəndər”ləri Rusiyanın qərbinə yerləşdirəcəyi ilə dəfələrlə hədələmişdi. Prezidentin sözçüsü Dmitri Peskovun sözlərinə görə, ABŞ-ın raket əleyhinə müdafiə sistemlərinə cavab olaraq “İsgəndər” raketləri yalnız on il sonra Kalininqradda daimi olaraq yerləşdirilib.

Yuxarıdakı fikirlərə əlavə olaraq, istefada olan rus polkovniki Viktor Litovkin Belarusa nüvə başlıqlı “Kinjal” raketləri ilə silahlanmış MiQ-31 təyyarələrinin göndərilməsini təklif edib: “Əgər amerikalılar Polşa və Rumıniyanı nüvə “Tomahawk”ları ilə təmin etsələr, biz Belarusa “Kalibr” qanadlı raketinin yerüstü versiyasını göndərə bilərik”.

Raketin yerüstü versiyası yeni hazırlanır, nüvə başlığı daşıyan “Kalibr” raketinin uçuş radiusu 2600 kilometrə qədərdir.

Eynilə, Rusiyada ehtiyatda olan birinci dərəcəli kapitan Aleksandr Xrolenko Rusiyanın “Zirkon” hipersəs raketinin Belarusda peyda olmasını istisna etmir. Xrolenkonun sözlərinə görə, nəzəri olaraq, Belarusun Brest vilayətindən buraxılan belə bir raket bir dəqiqə ərzində Varşavanı (160 kilometr) vura və Brüsselə qədər çata bilər. Bununla belə, bu günə qədər bu raketin yalnız dəniz bazalı, 1000 kilometrdən çox mənzilli versiyası mövcuddur. Qurudan buraxılan “Zirkon” hələ də inkişaf mərhələsindədir.

Yuxarıdakı təkliflərin hamısı, ehtimal ki, ABŞ-ın Polşa və Rumıniyada zərbə silahları və raketdən müdafiə sistemləri, eləcə də nüvə silahları Avropada yerləşdirilməyə davam edərsə, fövqəladə vəziyyət planlarını əks etdirir. Moskvanın fikrincə, bu narahatlıqlar həll olunmamış qalır və görünür, Qərb tərəfinin müzakirəsinə açıq deyil. Beləliklə, rəsmi olaraq Rusiya cavab tədbirləri görməyə hazır olduğunu nümayiş etdirir, ən əsası isə ilk olaraq özünün başlamadığını iddia edir. Nəticədə, nüvə başlıqları ilə silahlanmış “İsgəndər-M” və ya Tu-22M3-lərin Belarusda peyda ola biləcəyi istisna edilmir.